با تمام شرایط و مراحل قانونی انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود آشنا شوید. از حدنصاب رضایت شرکا تا لزوم تنظیم سند رسمی و نکات کلیدی حقوقی.
مقدمه: در شرکت با مسئولیت محدود، آورده هر شریک “سهم‌الشرکه” نامیده می‌شود که نشان‌دهنده میزان مالکیت و حقوق او در شرکت است. برخلاف “سهام” در شرکت‌های سهامی که به راحتی قابل خرید و فروش است، انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود تابع قوانین و محدودیت‌های بسیار سخت‌گیرانه‌ای است. قانونگذار با این رویکرد قصد داشته تا ماهیت نسبتاً شخصی و بسته این نوع شرکت‌ها را حفظ کرده و از ورود شرکای ناخواسته که ممکن است مورد اعتماد سایرین نباشند، جلوگیری کند. آگاهی از این قواعد برای هر شریکی که قصد واگذاری سهم خود را دارد، ضروری است تا از بی‌اعتباری معامله جلوگیری شود.
ماهیت سهم‌الشرکه و تفاوت آن با سهام
پیش از ورود به بحث انتقال سهم الشرکه شرکت با مسئولیت محدود درک ماهیت “سهم‌الشرکه” ضروری است.
- سهم‌الشرکه یک حق مالی است، نه یک ورقه بهادار: این حق، صرفاً درصدی از کل سرمایه شرکت است که در شرکت‌نامه و اوراق ثبتی شرکت قید می‌شود.
- غیرقابل تبدیل به اوراق تجاری: طبق ماده ۱۰۲ قانون تجارت، سهم‌الشرکه شرکا “نمی‌تواند به شکل اوراق تجارتی قابل انتقال اعم از با اسم یا بی‌اسم و غیره درآید”. این بدان معناست که برای سهم‌الشرکه، هیچ‌گاه برگه‌ای مانند “برگه سهام” که سندی قابل معامله باشد، صادر نمی‌شود.
این ویژگی بنیادین، دلیل اصلی تفاوت در شیوه انتقال آن با سهام است.
شروط قانونی برای انتقال سهم‌الشرکه به شخص ثالث (غیر شریک)
هرگاه یکی از شرکا بخواهد سهم خود را به فردی که خارج از دایره شرکای فعلی است واگذار کند، باید دو شرط اساسی و الزامی را به طور همزمان رعایت نماید. عدم رعایت هر یک از این شروط، انتقال را از درجه اعتبار ساقط می‌کند.
شرط اول: کسب رضایت اکثریت کیفی و عددی شرکا (ماده 102)
این پیچیده‌ترین و مهم‌ترین شرط است.
ماده ۱۰۲ قانون تجارت مقرر می‌دارد که انتقال به غیر ممکن نیست “مگر با رضایت عده‌ای از شرکا که لااقل سه ربع سرمایه متعلق به آن‌ها بوده و اکثریت عددی نیز داشته باشند”.
این شرط یک حدنصاب دوگانه و بسیار سخت‌گیرانه را تعیین می‌کند:
- اکثریت سرمایه‌ای (کیفی): شرکا یا شرکایی که با انتقال موافقت میکنند، باید روی هم رفته مالک حداقل ۷۵ درصد (سه چهارم) از کل سرمایه شرکت باشند.
- اکثریت عددی: همان شرکای موافق، باید از نظر تعداد نیز بیش از نیمی از کل شرکای شرکت را تشکیل دهند.
مثال کاربردی: شرکتی با ۴ شریک را تصور کنید:
- شریک الف: ۵۰٪ سرمایه
- شریک ب: ۳۰٪ سرمایه
- شریک ج: ۱۰٪ سرمایه
- شریک د: ۱۰٪ سرمایه
حال فرض کنید شریک “ج” می‌خواهد سهم خود را به یک فرد خارجی بفروشد.
- حالت اول: اگر فقط شریک “الف” و “ب” موافقت کنند، مجموع سرمایه آن‌ها ۸۰٪ است (شرط اول برقرار است)، اما از نظر عددی فقط ۲ نفر از ۴ نفر هستند (اکثریت عددی نیست). پس انتقال ممکن نیست.
- حالت دوم: اگر شرکای “ب”، “ج” و “د” موافقت کنند، از نظر عددی ۳ نفر از ۴ نفر هستند (شرط دوم برقرار است)، اما مجموع سرمایه آن‌ها فقط ۵۰٪ است (کمتر از ۷۵٪). پس انتقال ممکن نیست.
- حالت سوم (صحیح): اگر شرکای “الف”، “ب” و “د” موافقت کنند، مجموع سرمایه آن‌ها ۹۰٪ است (شرط اول برقرار است) و تعدادشان نیز ۳ نفر از ۴ نفر است (شرط دوم هم برقرار است). در این حالت، انتقال سهم‌الشرکه شریک “ج” قانونی و ممکن است.
شرط دوم: تنظیم سند رسمی (ماده 103)
حتی پس از کسب رضایت اکثریت فوق، انتقال باید به صورت کاملاً رسمی انجام شود. ماده ۱۰۳ قانون تجارت صراحتاً اعلام می‌کند:
“انتقال سهم‌الشرکه به عمل نخواهد آمد مگر به موجب سند رسمی”.
این بدان معناست که هرگونه قولنامه، مبایعه‌نامه عادی یا حتی صورتجلسه داخلی شرکت برای انتقال سهم‌الشرکه فاقد اعتبار است. طرفین معامله (فروشنده و خریدار) باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و سند انتقال را در آنجا تنظیم و امضا کنند.
انتقال سهم‌الشرکه بین خود شرکا
آیا این شرایط سخت‌گیرانه برای انتقال سهم از یک شریک به شریک دیگر نیز الزامی است؟ در این مورد، متن قانون کمی ابهام دارد و حقوقدانان دو دیدگاه را مطرح کرده‌اند:
- دیدگاه اول (تفسیر محدود): این گروه معتقدند که کلمه “غیر” در ماده ۱۰۲، منحصراً به اشخاص خارج از شرکت اطلاق می‌شود. بنابراین، انتقال سهم‌الشرکه بین خود شرکای فعلی، نیازی به کسب رضایت سایرین ندارد و آزاد است (البته شرط تنظیم سند رسمی همچنان پابرجاست). این دیدگاه با ماهیت سرمایه‌ای شرکت سازگارتر است.
- دیدگاه دوم (تفسیر گسترده): این گروه معتقدند کلمه “غیر” هر شخصی غیر از خود انتقال‌دهنده را شامل می‌شود، حتی شرکای دیگر. طبق این نظر، برای انتقال به شرکای دیگر نیز باید حدنصاب رضایت رعایت شود.
رویه عملی و دیدگاه منطقی‌تر، همان دیدگاه اول است. یعنی در انتقال بین شرکا، نیازی به کسب موافقت سایرین نیست.
انتقال قهری سهم‌الشرکه (ارث)
انتقال قهری که مهم‌ترین مصداق آن ارث است، از شمول این مقررات مستثنی است. با فوت یک شریک، سهم‌الشرکه او به صورت قانونی و خودکار به وراثش منتقل می‌شود و این امر نیازی به کسب رضایت سایر شرکا ندارد.
جدول خلاصه شرایط انتقال سهم‌الشرکه
| نوع انتقال | نیاز به رضایت اکثریت (ماده 102) | نیاز به سند رسمی (ماده 103) |
| به شخص خارج از شرکت | بله (اکثریت سرمایه‌ای و عددی) | بله |
| بین شرکای فعلی | خیر (طبق نظر غالب) | بله |
| از طریق ارث | خیر | خیر (با گواهی حصر وراثت انجام می‌شود) |
مدارک لازم برای ثبت انتقال سهم الشرکه در یک شرکت با مسئولیت محدود
بر اساس قوانین تجارت ایران، مدارک لازم برای ثبت انتقال سهم الشرکه در یک شرکت با مسئولیت محدود به شرح زیر است:
مدارک اصلی مورد نیاز:
- صورتجلسه مجمع عمومی فوق‌العاده: تنظیم صورتجلسه‌ای که در آن کلیه شرکا (یا اکثریت مقرر در اساسنامه) با انتقال سهم الشرکه موافقت کرده و آن را امضا نموده‌اند.
- سند رسمی صلح یا انتقال: اصل سند رسمی که در یکی از دفترخانه‌های اسناد رسمی تنظیم شده و به موجب آن، سهم الشرکه از انتقال‌دهنده به انتقال‌گیرنده واگذار شده است. این مهم‌ترین مدرک برای انتقال است.
- لیست شرکا و میزان سهم الشرکه آن‌ها: لیستی که میزان سهم الشرکه هر یک از شرکا را قبل و بعد از انتقال نشان می‌دهد و به امضای تمامی شرکا رسیده باشد.
- گواهی پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام: ارائه مفاصا حساب مالیاتی از اداره دارایی مربوطه، مبنی بر پرداخت مالیات انتقال سهم الشرکه (بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مالیات‌های مستقیم).
- مدارک شناسایی شرکای جدید: کپی برابر اصل مدارک شناسایی (کارت ملی و شناسنامه) شرکا یا سهامداران جدید.
- اساسنامه شرکت: ارائه یک نسخه از اساسنامه شرکت.
نکات مهم در فرآیند انتقال:
- الزام به تنظیم سند رسمی: برخلاف شرکت‌های سهامی، انتقال سهم الشرکه در شرکت‌های با مسئولیت محدود فقط از طریق تنظیم سند رسمی در دفترخانه معتبر است.
- موافقت شرکا: انتقال سهم الشرکه به اشخاص خارج از شرکت، نیازمند موافقت اکثریت عددی شرکایی است که حداقل سه چهارم سرمایه شرکت را در اختیار دارند، مگر اینکه در اساسنامه اکثریت دیگری قید شده باشد.
- ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها: پس از تنظیم سند در دفترخانه و تهیه سایر مدارک، باید صورتجلسه و مدارک مربوطه در سامانه اداره ثبت شرکت‌ها بارگذاری و برای ثبت نهایی ارسال شود.
جمع‌بندی: قانونگذار با وضع مقررات سخت‌گیرانه در مواد ۱۰۲ و ۱۰۳ قانون تجارت، انتقال سهم‌الشرکه درشرکت با مسئولیت محدود را به شدت کنترل کرده است تا ثبات و ترکیب شرکا حفظ شود. هرگونه انتقال به اشخاص ثالث، منوط به کسب همزمان رضایت دارندگان حداقل ۷۵٪ سرمایه و اکثریت عددی شرکاست و این توافق نیز باید در قالب یک سند رسمی در دفترخانه ثبت شود. عدم رعایت این دو شرط، هر معامله‌ای را از نظر قانونی بی‌اعتبار و کان لم یکن می‌سازد.
جهت انتقال سهم الشرکه حتما با یک کارشناس باتجربه مشاوره بگیرید. پیشنهاد میکنم با کارشناسان تک نیک ثبت به شماره 09189414281 تماس بگیرید. هم مشاوره رایگان دارند و هم دستمزد مناسبی دریافت میکنند.